Izosporoza jest parazytozą kosmopolityczną, jednak znacznie częściej występuje w krajach strefy klimatu tropikalnego. Oocysty wydalane z kałem są inwazyjną formą pasożyta. Izosporoza szerzy się drogą fekalno-oralną. Źródłem zarażenia jest woda lub pokarmy skażone patogenem.
Etiologia
Czynnikiem etiologicznym jest Isospora belli, pierwotniak należący do kokcydiów.
Patofizjologia
W dwunastnicy i jelicie cienkim z oocysty uwalniają się sporozoity i dochodzi do inwazji błony śluzowej. Isospora belli pasożytuje w komórkach nabłonkowatych dwunastnicy i jelita cienkiego. Inwazja powoduje spłaszczenie, a następnie zanik kosmków jelitowych, przerost gruczołów jelitowych (krypt Lieberkühna), nacieki z komórek jednojądrowych w podścielisku nabłonka (w blaszce właściwej – lamina propria). Stan zapalny prowadzi do biegunki i innych objawów zespołu złego wchłaniania.
Objawy kliniczne
Inwazja Isospora belli charakteryzuje się wodnistą biegunką o różnym nasileniu, rozlanymi bólami brzucha, podwyższoną temperaturą ciała lub stanami gorączkowymi, brakiem łaknienia, osłabieniem, spadkiem masy ciała, odwodnieniem, zaburzeniami elektrolitowymi i w końcu wyniszczeniem. Proces chorobowy może być ostry lub przewlekły, wielomiesięczny. W przebiegu inwazji mogą wystąpić stolce tłuszczowe jako wyraz zespołu złego wchłaniania. Opisywano przypadki zapalenia pęcherzyka żółciowego i reaktywnego zapalenia stawów. U osób zakażonych HIV izosporoza jest zarażeniem oportunistycznym. U pacjentów skutecznie leczonych cART rzadziej obserwuje się nawrót inwazji.
Diagnostyka
Badanie mikroskopowe kału (badanie bezpośrednie, barwienie preparatów metodą Ziehla-Neelsena) jest podstawą dla rozpoznania izosporozy. Inwazję potwierdza znalezienie oocyst Isospora belli w kale. Przydatne jest barwienie zielenią brylantową w modyfikacji Kinyouna – technika ujawniająca barwiące się na żywoczerwono oocysty Isospora belli. Istotne znaczenie ma wielokrotne badanie mikroskopowe kału, ze względu na nieregularność wydalania oocyst.
Różnicowanie
Izosporozę należy różnicować z giardiozą, kryptosporydiozą, innymi pierwotniakowymi inwazjami, biegunkami o etiologii bakteryjnej, celiakią (chorobą trzewną) oraz zaburzeniami czynnościowymi jelit.
Leczenie
Efekt terapeutyczny uzyskuje się po zastosowaniu kotrimoksazolu (Biseptol, Bactrim forte) 2 razy 960 mg przez 3 tygodnie. U osób z deficytem immunologicznym zaleca się podwojenie dawki dobowej (4 razy 960 mg) przez pierwsze 10 dni leczenia, a następnie przez 3-4 tygodnie 2 razy 960 mg. W terapii izosporozy wykorzystuje się również cyprofloksacynę, nitazoksanid, pirymetaminę z sulfadoksyną i kwasem folinowym. U pacjentów z AIDS nierzadko prowadzi się leczenie podtrzymujące – wtórną profilaktykę.
Zapobieganie
Postępowanie zapobiegawcze polega na przestrzeganiu podstawowych zasad higieny, spożywaniu wody i pokarmów wolnych od zanieczyszczenia oocystami tego pierwotniaka.
Rokowanie
U chorych immunokompetentnych rokowanie jest pomyślne. U zakażonych HIV uzależnione jest od skutecznej cART.
Źródło: Kajfasz P.: Rzadkie zespoły biegunkowe wywołane przez pierwotniaki [w:] Cianciara J., Juszczyk J. (red.): Choroby zakaźne i pasożytnicze, tom II. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012, s. 644-645.
