Rak jelita grubego stanowi drugą co do częstości przyczynę zgonów z powodu chorób nowotworowych w Wielkiej Brytanii. Większość raków jelita grubego rozwija się na podłożu gruczolaków. Dlatego też jednym ze wskaźników jakości kolonoskopii jest wskaźnik wykrywania gruczolaków (adenoma detection rate – ADR). Na ADR wpływać mogą czynniki zależne od pacjenta (płeć męska, wiek, używki), jak też czynniki zależne od kolonoskopii (odsetek osiągalności kątnicy, czas wycofywania aparatu, jakość przygotowania jelita do badania). Dotychczas zbadano też inne czynniki techniczne, takie jak stosowanie leków rozkurczowych, stosowanie analgosedacji, wykonanie manewru inwersji w odbytnicy czy czas rozpoczęcia badania, chociaż wyniki tych badań były rozbieżne. Autorzy omawianego artykułu, opublikowanego w marcowym numerze Endoscopy, zbadali, w oparciu o wyniki programu badań przesiewowych raka jelita grubego, czynniki techniczne wpływające na wskaźnik częstości wykrywania gruczolaków.
Program badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego w Wielkiej Brytanii oferuje wszystkim osobom w wieku 60-74 lata bezpłatny test na krew utajoną w kale. W przypadku pozytywnego wyniku pacjentom proponowane jest badanie kolonoskopowe. W omawianej pracy przeanalizowano retrospektywnie wyniki wszystkich kolonoskopii, wykonanych w ramach programu badań przesiewowych od sierpnia 2006 r. do sierpnia 2009 r. W analizie uwzględniono takie czynniki, potencjalnie wpływające na ADR, jak: odsetek intubacji kątnicy, czas wycofywania aparatu, wykonanie manewru retrofleksji w odbytnicy, pora dnia, w której przeprowadzono badanie (sesja poranna lub popołudniowa), zastosowanie środków rozkurczowych oraz jakość przygotowania jelita do badania.
Do analizy włączono 31 088 kolonoskopii, wykonanych przez 148 endoskopistów w ramach programu badań przesiewowych u pacjentów z dodatnim wynikiem badania kału na krew utajoną. Średnia wieku pacjentów wynosiła 65,8 roku, a 60,3% pacjentów stanowili mężczyźni. Przynajmniej jeden gruczolak został wykryty w 14 423 badaniach (46,4%), natomiast średnia liczba wykrytych gruczolaków przypadająca na jedno badanie kolonoskopowe wynosiła 0,91. Odsetek intubacji kątnicy wynosił 95,6% i miał istotny statystycznie związek ze zwiększeniem ADR. Również czas wycofywania aparatu > 10 min zwiększał istotnie wskaźnik ADR, podobnie jak jakość przygotowania jelita do badania (oceniana jako „odpowiednia” lub „doskonała” w czterostopniowej skali). Kolejnymi czynnikami wpływającymi na zwiększenie wskaźnika ADR były doświadczenie endoskopisty (> 300 kolonoskopii, wykonanych w ramach badań przesiewowych) oraz dożylne stosowanie leków rozkurczowych podczas badania (zmniejszają wysokość fałdów w jelicie grubym i w rezultacie zmniejszają powierzchnię błony śluzowej niedostępnej podczas badania). Wykonanie manewru retrofleksji w odbytnicy nie wpływało na wskaźnik ADR. Natomiast na obniżenie wskaźnika ADR miało istotny wpływ wykonywanie kolonoskopii w sesji popołudniowej, jak również przeprowadzenie przez tego samego endoskopistę większej liczby badań w ciągu dnia (powyżej czterech kolonoskopii).
W podsumowaniu autorzy artykułu wyodrębniają następujące czynniki zwiększające ADR: 1) dożylne zastosowanie leków rozkurczowych podczas badania, 2) odsetek intubacji kątnicy, 3) wysoka jakość przygotowania jelita do badania, 4) średni czas wycofywania endoskopu > 10 min, 5) wykonywanie badania w godzinach porannych oraz 6) doświadczenie endoskopisty. Czynniki te wpływają ponadto na zwiększenie liczby wykrytych gruczolaków o zaawansowanym utkaniu histopatologicznym, gruczolaków w prawej połowie okrężnicy oraz całkowitej liczby wykrytych gruczolaków.
Źródło: Lee Thomas J.W. i wsp.: Colonoscopic factors associated with adenoma detection in a national colorectal cancer screening program. Endoscopy 2014; 46: 203-211.
Dr n. med. Krzysztof Kurek
