Czas pracy lekarza określony w Kodeksie pracy
Pojęcie czasu wykonywania czynności zawodowych przez pracowników definiuje Kodeks pracy. Zgodnie z art. 128 § 1 Kodeksu jest to "czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy" [2]. Warto także zaznaczyć, że stosunek pracy z określonym pracodawcą jest definiowany w art. 22 § 1 jako "zobowiązanie pracownika na rzecz pracodawcy do wykonywania określonego rodzaju pracy pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, za wynagrodzeniem" [2].
Należy dodać, że Kodeks pracy określa najczęściej spotykany system czasu pracy nazywany podstawowym, jak również inne systemy, co będzie miało zastosowanie przy precyzowaniu czasu pracy lekarza. Artykuł 129 § 1 określa, że "czas pracy nie może przekraczać 8 godz. na dobę i przeciętnie 40 godz. w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym". Kodeks pracy tym samym wprowadza prawo pracownika do odpoczynku (art. 14), które to prawo zapewniają przepisy o maksymalnym czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych [2]. Artykuł 29 § 1 dotyczy zawartej pomiędzy pracodawcą a pracownikiem umowy o pracę, jej szczegółów (rodzaj umowy, warunki pracy) i, co jest istotne dla interpretacji, wymogu określenia w umowie wymiaru czasu pracy (pkt 4). Pracodawca ma również obowiązek poinformowania pracownika o obowiązującej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy. Powinien również określić regulamin pracy (art. 1041 § 1 pkt 1). Regulamin pracy poza sprecyzowaniem praw i obowiązków pracowników (organizacja pracy) określa przyjęty przez pracodawcę system pracy i jej rozkład wraz z przyjętymi okresami rozliczeniowymi (pkt 2) [2].
Następnie, jak wskazuje art. 131 § 1, tygodniowy czas pracy łącznie z nadgodzinami nie może przekraczać 48 godz. w przyjętym okresie rozliczeniowym. Kodeks pracy wprowadza zasadę związaną z czasem odpoczynku pracownika:
- Według zapisu art. 132 § 1 pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godz. nieprzerwanego odpoczynku.
- Według zapisu art. 133 § 1 pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godz. nieprzerwanego odpoczynku obejmującego co najmniej 11 godz. nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Odpoczynek ten (§ 3) powinien przypadać w niedzielę. Niedziela obejmuje 24 godz. od 6.00 rano w tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina [2].
Przy tym zachowana ma być przeciętna, określona i dopuszczona norma czasu pracy w tygodniu. Obowiązujący wymiar czasu pracy według art. 130 § 1 oblicza się, mnożąc 40 godz. przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godz. i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku [2]. Każde święto (§ 2), które występuje w okresie rozliczeniowym i które przypada w innym dniu niż niedziela, obniża wymiar czasu pracy o 8 godz. Czas pracy ujęty w art. 131 § 1 dotyczy jego tygodniowego wymiaru, który łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać 48 godz. w przyjętym okresie rozliczeniowym [2].
Jak wskazano powyżej, Kodeks pracy w art. 129 ust. 1 precyzuje pojęcie czasu pracy, a także odwołuje się do zapisów artykułów 135‑138, 143 i 144, które pozwalają na przedłużenie dopuszczalnego czasu pracy i stosowanie tzw. równoważnego czasu pracy. Ten system opiera się na założeniu, że dobowy czas pracy pracownika (jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją) można zwiększyć maksymalnie do 12 godz. (planowanie pracy ponad ten czas jest niedopuszczalne). Jednak takie dobowe przedłużenie czasu pracy wymaga zrekompensowania godzin pracy ponad dopuszczoną normę, czyli 8 godz. dziennie (art. 135 § 1). Rekompensowanie czasu odbywa się przez:
- Odbywanie pracy z czasem krótszym niż 8 godz. na dobę w ciągu kilku innych dni.
- Zwiększenie liczby dni wolnych od pracy w okresie rozliczeniowym [2].
