Limfocytoza przewodu pokarmowego

Limfocytoza przewodu pokarmowego

Limfocyty śródnabłonkowe (intraepithelial limphocyte – IEL) stanowią ważną część układu immunologicznego przewodu pokarmowego (gut‑associated lymphoid tissue – GALT). U osób zdrowych IEL biorą udział w regulacji odporności naturalnej i nabytej. W stanach patologicznych wzrasta ich liczba i aktywność (stan limfocytozy), co może prowadzić do miejscowego zapalenia limfocytowego (lymphocytosis). Ponadto aktywne limfocyty mogą migrować przez ścianę przewodu pokarmowego do innych części układu immunologicznego (mucosa associated lymphpid tissue – MALT) i powodować uszkodzenia w wielu narządach.

Charakterystyka limfocytów śródnabłonkowych

Limfocyty śródnabłonkowe (intraepithelial lymphocyte – IEL) w jelicie cienkim po raz pierwszy opisał Weber w 1947 r.; przez wiele lat przypisywano im udział w procesie wchłaniania składników pokarmowych [1]. Obecnie wiemy, że IEL stanowią głównie ważną część układu immunologicznego przewodu pokarmowego (gut‑associated lymphoid tissue – GALT) [2]. Ponad 90% IEL należy do populacji limfocytów T, fenotypowo głównie do klasy CD8+ [3]. IEL powstają w krezkowych węzłach chłonnych, skąd po kontakcie z komórkami prezentującymi antygeny migrują do ściany jelita, gdzie pełnią swoje funkcje. Biorą udział w regulacji odporności zarówno naturalnej, jak i nabytej, w tym w utrzymaniu tolerancji na antygeny pokarmowe i florę symbiotyczną [4, 5]. IEL różnią się od pozostałych limfocytów T krążących w organizmie, gdyż są aktywowane przez receptory TCR‑CD2, a pozostałe limfocyty przez receptory TCR‑D3 [6]. Ze względu na różną ekspresję receptorów na powierzchni IEL wyodrębnia się w ich składzie komórki typu „a” i „b”. Komórki typu „a” biorą udział głównie w reakcjach odporności nabytej, a komórki typu „b” w odpowiedzi naturalnej [7]. IEL wydzielają wiele cytokin, w tym TGF‑beta, IL‑2, IL‑4, IL‑5, IL‑10, IL‑13, IL‑17, które biorą udział w regulacji odpowiedzi immunologicznej i wspierają procesy odnowy enterocytów [7, 8]. W stanach patologicznych subpopulacje naturalnych limfocytów (nIEL) mogą się zmieniać, pojawia się więcej komórek CD3+ i CD4+, które produkują cytokiny prozapalne [5]. Indukowane limfocyty (iIEL3) nabywają zdolności cytotoksycznych i uczestniczą w apoptozie enterocytów. Zmiany te korelują z osłabieniem funkcji bariery nabłonkowej i z zaburzeniami procesów immunologiczno‑zapalnych. W takich przypadkach występują również zmiany ilościowe tych komórek. U osób zdrowych w górnym odcinku przewodu pokarmowego i jelicie cienkim znajduje się od kilku do 20 IEL na 100 komórek nabłonka (IEL/EN), natomiast w jelicie grubym znacznie mniej, tj. 5‑10/100 EN [9]. Stan, w którym liczba IEL przekracza przyjęte normy dla osób zdrowych, określa się jako limfocytozę. W przypadku współistnienia zwiększonej liczby komórek zapalnych w ścianie określonego narządu przyjęto określenie zapalenie limfocytowe. Wzrost IEL może dotyczyć różnych części przewodu pokarmowego,z regionalną specjalizacją ich funkcji i z różną manifestacją objawów klinicznych [10].

Limfocytowe zapalenie przełyku

Limfocytowe zapalenie przełyku (lymphocytic esophagitis – LE) jest chorobą dość częstą, ale nie zawsze docenianą przez klinicystów. U osób zdrowych liczba limfocytów śródnabłonkowych wynosi nie więcej niż 10 w polu widzenia przy dużym powiększeniu (high power field) – 10 IEL/hpf. W 2006 r. Rubio i wsp. [11] jako pierwsi opisali wzrost liczby limfocytów powyżej 20/hpf i wprowadzili określenie „limfocytowe zapalenie przełyku”. Uzupełnieniem tego kryterium był brak lub niewielka ilość granulocytów i mastocytów w materiale biopsyjnym. W następnych latach inni badacze modyfikowali powyższe kryteria, kwalifikując do tych przypadków wzrost IEL nawet powyżej 50/hpf [12]. Niemniej kryteria podane przez Rubio i wsp. nadal są najczęściej przyjmowane w diagnostyce tego typu zapalenia. Wielu badaczy uwzględnia nie tylko liczbę limfocytów, lecz także zmiany jakościowe w ich składzie. U osób z LE w nacieku występują zarówno komórki CD8+, jak i CD4+, a zmiany proporcji między nimi (< 1,0 lub > 1,0) mogą odpowiadać za zróżnicowanie objawów klinicznych [13]. W obrazie endoskopowym u większości pacjentów nie stwierdza się zmian, mogą jednak występować ogniska obrzęku, przerost grudkowy czy linijne ubytki błony śluzowej [14, 15]. Wśród objawów klinicznych dominują przewlekła lub nawracająca dysfagia i inne zaburzenia motoryki przełyku, a także bóle w klatce piersiowej i nadbrzuszu oraz zgaga [16]. Czynniki etiopatogenetyczne wciąż nie są dokładnie określone. LE często kojarzy się z innymi chorobami immunologiczno‑zapalnymi, głównie z chorobą Leśniowskiego‑Crohna i chorobami tkanki łącznej [17, 18]. Z tego powodu w leczeniu, oprócz leków z grupy inhibitorów pompy protonowej (proton pump inhibitors – PPI), zaleca się budezonid, a także przeciwciała monoklonalne o działaniu immunosupresyjnym.

Piśmiennictwo

1. Toufic M., Bana J.: Human intraepithelial lymphocytes. Mucosal Immunol 2018, 11 (5), 1281‑1289.
2. Brandtzaeg P., Kiyono H., Pabst R. i wsp.: Terminology: nomenclature of mucosa‑associated lymphoid tissue. Mucosal Immunol 2008, 1 (1), 31‑37.
3. Ishikawa H., Naito T., Iwanaga T. i wsp.: Curriculum vitae of intestinal intraepithelial T cells: their developmental and behavioral characteristics. Immunol Rev 2007, 215, 154‑165.
4. Mowat A.M.: Anatomical basis of tolerance and immunity to intestinal antigens. Nat Rev Immunol 2003, 3 (4), 331‑341.
5. Sujino T., London M., Hoytema van Konijnenburg D.P. i wsp.: Tissue adaptation of regulatory and intraepithelial CD4+ T cells controls gut inflammation. Science 2016, 352 (6293), 1581‑1586.
6. Yamamoto M., Fujihashi K., Kawabata K. i wsp.: A mucosal intranet: intestinal epithelial cells down‑regulate intraepithelial, but not peripheral, T lymphocytes. J Immunol 1998, 160 (5), 2188‑2196.
7. Hayday A., Theodoridis E., Ramsburg E. i wsp.: Intraepithelial lymphocytes: exploring the third way in immunology. Nat Immunol 2001, 2 (11), 997‑1003.
8. Kuper C.F.: Histopathology of mucosa‑associated lymphoid tissue. Toxicol Patho 2006, 34 (5), 609‑615.
9. Newberry R.D., Lorenz R.G.: Organizing a mucosal defense. Immunol Rev 2005, 206, 6‑21.
10. Mowat A.M., Agace W.W.: Regional specialization within the intestinal immune system. Nat Rev Immunol 2014, 14 (10), 667‑685.
11. Rubio C.A., Sjödahl K., Lagergren J.: Lymphocytic esophagitis: A histologic subset of chronic esophagitis. Am J Clin Pathol 2006, 125 (3), 432‑437.
12. Sutton L.M., Heintz D.D., Patel A.S. i wsp.: Lymphocytic esophagitis in children. Inflamm Bowel Dis 2014, 20 (8), 1324‑1382.
13. Xue Y., Suriawinata A., Liu X. i wsp.: Lymphocytic esophagitis with CD4 T‑cell‑predominant intraepithelial lymphocytes and primary esophageal motility abnormalities: a potential novel clinicopathologic entity. Am J Surg Pathol 2015, 39 (11), 1558‑1567.
14. Habbal M., Scaffidi M.A., Rumman A. i wsp.: Clinical, endoscopic, and histologic characteristics of lymphocytic esophagitis: a systematic review. Esophagus 2019, 16 (2), 123‑132.
15. Patil D.T., Hammer S., Langer R. i wsp.: Lymphocytic esophagitis: an update on histologic diagnosis, endoscopic findings, and natural history. Ann N Y Acad Sci 2018, 1434 (1), 185‑191.
16. Cohen S., Saxena A., Waljee AK. i wsp.: Lymphocytic esophagitis: a diagnosis of increasing frequency. J Clin Gastroenterol 2012, 46 (10), 828‑832.
17. Nguyen A.D., Dunbar K.B.: How to approach lymphocytic esophagitis. Curr Gastroenterol Rep 2017, 19 (6), 24.
18. Rouphael C., Gordon I.O., Thota P.N.: Lymphocytic esophagitis: still an enigma a decade later. World J Gastroenterol 2017, 23 (6), 949‑956.

Źródło: Fragment artykułu: Chojnacki C., Mędrek‑Socha M.: Limfocytoza przewodu pokarmowego. Gastroenterologia Praktyczna 2020, 3 (48), 44-48.