Wskaźnik oceniający prawdopodobieństwo wykrywania zaawansowanej neoplazji w jelicie grubym

Wskaźnik oceniający prawdopodobieństwo wykrywania zaawansowanej neoplazji w jelicie grubym

Zbierając dokładnie wywiad oraz zwracając szczególnie uwagę na obecność czynników zwiększających ryzyko raka jelita grubego (m.in. wiek, płeć, wywiad rodzinny raka jelita grubego, palenie tytoniu, otyłość), możnaby w sposób bardzo prosty zidentyfikować osoby o zwiększonym ryzyku zaawansowanej neoplazji.

Badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego są zalecane w Unii Europejskiej – skryning w populacji średniego ryzyka obejmuje osoby powyżej 50 roku życia. Niestety stosowanie się do zaleceń niewystarczające, co głównie wynika z faktu "niezauważania problemu" raka jelita grubego w populacji o średnim jego ryzyku i w podstawowej opiece zdrowotnej. Szereg czynników może zwiększać w różnym stopniu ryzyko raka jelita grubego, m.in. wiek, płeć, wywiad rodzinny raka jelita grubego, palenie tytoniu, otyłość, cukrzyca, dieta i brak aktywności fizycznej. Zbierając dokładnie wywiad, zwracając szczególnie uwagę na obecność powyższych czynników, możnaby w sposób bardzo prosty zidentyfikować osoby o zwiększonym ryzyku zaawansowanej neoplazji – czyli osoby, które odniosą największą korzyść z wykonania badań.
Celem badania było określenie wskaźnika oceniającego ryzyko zaawansowanej neoplazji u bezobjawowych pacjentów oraz jego walidacja.

Autorzy  artykułu A score to estimate the likelihood of detecting advanced colorectal neoplasia at colonoscopy  przeprowadzili analizę wyników badań przesiewowych przeprowadzonych u osób w wieku 40-66 lat w 73 ośrodkach w Polsce w 2007 roku. Zaproszono do badań przesiewowych osoby w wieku 50-66 lat oraz osoby od 40 roku życia w przypadku dodatniego wywiadu rodzinnego w kierunku raka jelita grubego. Kryteria wyłączenia obejmowały: objawy kliniczne sugerujące raka jelita grubego, podejrzenie zespołu Lyncha, FAP, nieswoiste zapalenia jelit, kolonoskopia wykonana w ciągu ostatnich 10 lat. Wykluczono ponadto pacjentów ze stwierdzonymi w przesiewowej kolonoskopii polipami powyżej 10 mm, które nie zostały usunięte z uwagi na brak wyniku histopatologii oraz chorych z niepełnymi danymi w kwestionariuszu epidemiologicznym. Zaawansowaną neoplazję definiowano jako: rak lub gruczolak o wielkości co najmniej 10 mm z dysplazją wysokiego stopnia lub komponentą kosmkową/cewkowo-kosmkową. Polipy poniżej 10 mm, które nie zostały usunięte lub odzyskane zaklasyfikowano jako nieneoplastyczne.

Wyniki:
Zaawansowaną neoplazję wykryto u 2544 pacjentów spośród 35 918 uczestników badania (7,1%). Za pomocą regresji logistycznej wyodrębniono następujące istotne statystycznie niezależne czynniki ryzyka zaawansowanej neoplazji: wiek, płeć, wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego, palenie tytoniu (p < 0,001 dla wszystkich czterech wymienionych czynników) i wskaźnik masy ciała (BMI, p = 0,033). W części walidacyjnej badania, model był kalibrowany (współczynnik oczekiwanego do obserwowanego ryzyka raka wyniósł 1,00; 95% CI 0,95; 1,06; c-statistic 0,62). Następnie określono wskaźnik opierający się o powyższe parametry oceniający ryzyko zaawansowanej neoplazji. Wskaźnik pozwala na określenie prawdopodobieństwa wykrycia neoplazji od 1,32% dla chorych z punktacją 0 do 19,12% dla chorych z punktacją 7-8. W obrębie każdego z powyższych czynników wyodrębniono podkategorie (tabela 1). Związek pomiędzy czynnikami a ryzykiem zaawansowanej neoplazji i wskaźnik ryzyka przedstawia tabela 1.

Tabela 1.

Czynnik

OR (95% CI)

p

Wskaźnik ryzyka

Wiek

   40-49

   50-54

   55-59

   60-66

 

1

1,53 (1,16-2,02)

2,29 (1,75-3,00)

3,14 (2,40-4,12)

 

0,002

< 0,001

< 0,001

 

 

0

1

2

3

Wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego

   Brak

   Jeden krewny I stopnia, w wieku ≥60rż

   Jeden krewny I stopnia, w wieku < 60rż

   Dwóch krewnych I stopnia

 

 

1

1,40 (1,17-1,67)

1,66 (1,28-2,17)

2,11 (1,22 do 3,66)

 

< 0,001

< 0,001

0,008

 

 

0

1

2

3

Płeć

    Kobieta

    Mężczyzna

 

1

2,14 (1,71-2,67)

 

< 0,001

 

0

2

Palenie papierosów (paczko-lata)

     Brak

     < 10

     10-19

     ≥ 20

 

1

1,05 (0,86-1,27)

1,34 (1,12-1,59)

1,60 (1,39-1,85)

0,654

0,001

< 0,001

 

0

0

1

1

BMI (kg/m2)

     < 25

     25-29

     ≥ 30

 

1

1,14 (0,94-1,38)

1,34 (1,08-1,67)

 

0,192

0,008

0,081

 

0

0

1(K), 0(M)

(1 rok paczko-rok: 20 pap. dziennie przez rok)


W tabeli 2 przedstawiano parametry czułości, swoistości wskaźnika.

Tabela 2.

Wskaźnik

% neoplazji zaawansowanej

Czułość
%

Swoistość
%


Pozytywna wartość predykcyjna

%


Negatywna wartość predykcyjna

%

0

1,32

100

0,00

7,08

 

1

4,21

99,84

0,90

7,13

96,68

2

4,57

92,36

13,88

7,55

95,98

3

6,14

79,37

34,54

8,46

95,65

4

7,74

57,01

60,59

9,93

94,87

5

11,27

34,17

81,31

12,23

94,19

6

13,66

12,60

94,26

14,32

93,40

7-8

19,12

2,05

93,34

19,12

93,01

Ogólnie

7,08

 

 

 

 

 

Wnioski pokazują, że prosty wskaźnik składający się z 5 czynników (wiek, płeć, wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego, palenie, BMI) pozwala na skuteczne określenie prawdopodobieństwa wykrycia zaawansowanej neoplazji w jelicie grubym. Wskaźnik ten może być pomocny w podstawowej opiece zdrowotnej w ocelu określenia, którzy chorzy powinni być skierowani do badania przesiewowego.
 
Źródło: Kaminski M.F., Polkowski M., Kraszewska E., Rupinski M., Butruk E., Regula J.: A score to estimate the likelihood of detecting advanced colorectal neoplasia at colonoscopy. Gut. 2014 Jan 2. doi: 10.1136/gutjnl-2013-304965.

Lek. Agnieszka Świdnicka-Siergiejko
poprzedni artykuł
następny artykuł
Technika podwójnego drenażu w leczeniu powikłanej (zakażonej lub objawowej) otorbionej martwicy trzustki – długoterminowe wyniki leczenia
Wytyczne 2013 ESCMID dotyczące leczenia infekcji Clostridum difficile