Statyny, inhibitory reduktazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylo koenzymu A od momentu wprowadzenia w późnych latach 80. XX w. stały się jednymi z najczęściej przepisywanych leków na świecie. Statyny są znanymi lekami wykorzystywanymi w leczeniu hiperlipidemii zmniejszającymi liczbę incydentów wieńcowych. Zaleca się ich stosowanie w hipercholesterolemii i chorobie niedokrwiennej serca. Oprócz właściwości związanych ze zmniejszeniem syntezy cholesterolu, wywierają efekt plejotropowy. W literaturze opublikowanych jest wiele badań z zastosowaniem tych leków w różnych jednostkach chorobowych.

Na uwagę zasługują dwa ostatnio opublikowane badania dotyczące korzystnego działania statyn. Pierwsze z nich zostało opublikowane w Journal of Hepatology (Drolz A. i wsp., 2014 r.) [1] i ocenia przydatność terapii statynami u krytycznie chorych w celu zmniejszenia niedokrwiennego zapalenia wątroby. W badaniach eksperymentalnych zaobserwowano, że statyny poprawiają mikrokrążenie wątrobowe, funkcje śródbłonka naczyń, wpływają na płytki krwi, zmniejszają naczyniowe i systemowe zapalenie. Wykazano ponadto, że simwastatyna zmniejsza dysfunkcję śródbłonka wątrobowego wywołaną przez lipopolisacharyd, a simwastatyna i atorwastatyna zmniejszają uszkodzenie wątroby i włóknienie w badaniach doświadczalnych.

Wyniki tych badań eksperymentalnych sugerują, że statyny wywierają korzystny wpływ na perfuzję wątroby i mogą mieć znaczenie w zapobieganiu i leczeniu niedokrwiennego uszkodzenia wątroby (tzw. niedokrwiennego zapalenia wątroby, hypoxic hepatitis – HH), które jest stanem zagrożenia życia wiążącym się z wysoką chorobowością i śmiertelnością. HH cechuje się rozlanym uszkodzeniem wątroby wynikającym z niewydolności sercowo-naczyniowej lub oddechowej, a jego obecność sugeruje znaczący, przejściowy wzrost aktywności aminotransferaz. U pacjentów w stanie ciężkim hospitalizowanych na Oddziale Intensywnej Terapii (OIT) HH występuje z częstością 11% i charakteryzuje się wysoką śmiertelnością sięgającą 57%. Leczenie choroby zasadniczej jest jedyną opcją terapii. Biorąc pod uwagę fakt, iż głównymi czynnikami odpowiedzialnymi za rozwój HH są niedokrwienie, zapalenie, dysfunkcja śródbłonka, zastosowanie statyn może wpłynąć na wyniki leczenia krytycznie chorych na OIT. Autorzy badania ocenili więc, czy stosowanie statyn przed przyjęciem na OIT wpływa na częstość, ciężkość i powikłania HH u chorych na OIT. Było to badanie prospektywne, w którym oceniono wystąpienie HH w ciągu 48 godzin od przyjęcia chorego na OIT.

Po wykluczeniu innych możliwych przyczyn uszkodzenia wątroby (np. leki, wirusy) rozpoznanie HH opierało się o stwierdzenie: 1) niewydolności sercowo-naczyniowej lub oddechowej oraz 2) znacznego, ale odwracalnego wzrostu aktywności aminotransferaz (co najmniej 20 razy powyżej górnej granicy normy). W przypadku spełnienia tych kryteriów biopsja wątroby nie była wymagana. Do badania włączono 851 chorych przyjętych na OIT: 155 chorych (18%) miało wywiad stosowania statyn, 696 osób nie przyjmowało statyn (82%). HH wystąpiło łącznie u 87 pacjentów (10%) – u 8 chorych (5%) przyjmujących wcześniej statyny oraz u 79 chorych (11%) nieprzyjmujących wcześniej tych leków. W analizie wieloczynnikowej wcześniejsza terapia statynami związana była z istotnym statystycznie zmniejszeniem częstości HH w ciągu 48 godzin po przyjęciu na OIT (OR = 0,42; 95% CI 0,19-0,95; p < 0,05). Niezależnymi, istotnymi statystycznie czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju HH były: wstrząs kardiogenny, wstrząs septyczny i nadużywanie alkoholu. W grupie pacjentów z HH śmiertelność 28-dniowa wynosiła 58%, 90-dniowa – 67%, a roczna – 74%. Stosowanie statyn związane było z poprawą przeżycia 28-dniowego, natomiast nie wykazano tego dla śmiertelności 90-dniowej i rocznej.

Autorzy wysunęli wniosek, że czynnikami zwiększającymi ryzyko niedokrwiennego zapalenia wątroby są: alkohol, wstrząs kardiogenny i septyczny. Natomiast, przyjmowanie statyn przed przyjęciem na OIT było jedynym czynnikiem chroniącym przed rozwojem HH u chorych w ciężkim stanie [1].

W drugim badaniu opublikowanym w Gut, Wu B. i wsp. ocenili związek pomiędzy stosowaniem simwastatyny a ostrym zapaleniem trzustki (OZT) [2]. Mimo że częstość występowania OZT wzrasta, a stosowanie statyn jest powszechne, to związek pomiędzy nimi jest niejasny. Szacuje się, że w grupie wiekowej 65-74 lata 50% mężczyzn i 36% kobiet przyjmuje statyny. W literaturze dostępne są opisy przypadków zwiększonego ryzyka OZT u osób stosujących statyny, w szczególności simwastatynę. Z drugiej strony w ostatnim czasie pojawiły się doniesienia o protekcyjnym działaniu statyn.

Celem badania było określenie związku pomiędzy statynami a ryzykiem wystąpienia OZT, zwłaszcza ryzykiem pierwszego epizodu OZT, oraz odpowiedź na pytanie, czy związek ten zależy od rodzaju stosowanej statyny. W tym celu autorzy przeprowadzili retrospektywne kohortowe badanie analizujące dane z 15 szpitali i 202 ośrodków ambulatoryjnych w Południowej Kalifornii w latach 2006-2012. Do analizy włączono pacjentów hospitalizowanych z OZT z obserwacją trwającą co najmniej 28 dni. Przeglądając bazę danych przepisywanych leków, oceniono przyjmowanie statyn (simwastatyny, atorwastatyny) przez co najmniej 60 dni. W okresie trwania badania (średni czas obserwacji: 3,4 roku), obejmującego łącznie 3 967 859 chorych, 707 236 pacjentów przyjmowało simwastatynę.

Osoby przyjmujące simwastatynę, w porównaniu z ogólną populacją referencyjną, częściej miały stwierdzone choroby związane z kamicą żółciową, uzależnienie od alkoholu i hipertriglicerydemię. Wśród 3 967 859 chorych u 6399 pacjentów (0,2%) wystąpił pierwszy epizod OZT. W grupie chorych z OZT 1142 pacjentów (18%) przyjmowało simwastatynę. Częstość OZT w grupie stosującej lek określono na 0,80/100 tys. osobolat; natomiast w grupie referencyjnej (populacja bez leku) – 1,28/100 tys. osobolat. Stosowanie simwastytyny związane było ze zmniejszeniem ryzyka OZT o około 58% w porównaniu z grupą nieprzyjmującą leku. W przeprowadzonej analizie wieloczynnikowej stosowanie simwastatyny było niezależnym czynnikiem związanym ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia OZT – RR 0,29 (95% CI 0,27-0,31) (redukcja OZT o 70%). Podobną zależność zaobserwowano wśród osób przyjmujących atorwastatynę – RR 0,33 (95% CI 0,29-0,38). W grupie pacjentów przyjmujących simwastatynę ryzyko OZT zmniejszało się wraz ze wzrostem dawki leku (przy dawce > 20 mg/dobę stopień redukcji ryzyka OZT był podobny). Według autorów nie należy wiązać ryzyka OZT ze stosowaniem statyn, a przyszłe badania powinny określić potencjalną protekcyjną rolę tych leków [2].

Źródło:

1. Drolz A., Horvatits T., Michl B., Roedl K., Schellongowski P., Holzinger U., Zauner C., Heinz G., Madl C., Trauner M., Fuhrmann V.:^. Statin therapy is associated with reduced incidence of hypoxic hepatitis in critically ill patients. J Hepatol 2014 Jun; 60(6): 1187-93.
2. Wu B.U., Pandol S.J., Liu In-Lu A.: Simvastatin is associated with reduced risk of acute pancreatitis: findings from a regional integrated healthcare system. Gut, published online April 17, 2014; doi: 10.1136/gutjnl-2013-306564.