Mikroflora jelitowa składa się z tysięcy gatunków bakterii. Wyniki niedawno opublikowanych badań sugerują, że w zależności od stylu życia i genotypu zmiany mikroflory jelitowej mają aktywny udział w rozwoju otyłości i insulinooporności. Wiadomo również, że skład mikroflory pacjentów otyłych różni się istotnie od składu mikroflory u zdrowych osób. Badania na myszach wykazały, że kolonizacja zdrowych myszy mikroflorą pochodzącą od otyłych myszy prowadzi do znacznego zwiększenia ilości trzewnej tkanki tłuszczowej. Tego typu badania przeprowadzano również z udziałem ludzi, wykazując, że transplantacja stolca pochodzącego od zdrowych szczupłych osób pacjentom z zespołem metabolicznym wiązała się z istotnym zwiększeniem insulinowrażliwości. Zmiany mikroflory jelitowej u myszy spowodowane stosowaniem antybiotyków powodują zmiany metabolizmu glukozy. Istnieją także dowody na istnienie związku pomiędzy stosowaniem wankomycyny a rozwojem otyłości u dorosłych ludzi oraz pomiędzy stosowaniem antybiotyków u noworodków a podwyższonym ryzykiem nadwagi w późniejszym wieku.
Od dawna wiadomo, że stosowanie antybiotyków powoduje głębokie zmiany metabolizmu kwasów żółciowych. Bakterie biorą udział w dekoniugacji pierwotnych kwasów żółciowych (kwas cholowy i chenodeoksycholowy), a następnie w oksydacji i dehydroksylacji i w efekcie wytwarzaniu wtórnych kwasów żółciowych (kwas dezoksycholowy i litocholowy). Największy udział w tych procesach odgrywają bakterie Gram-dodatnie i beztlenowce z rodzaju Clostridum. Wtórne kwasy żółciowe odgrywają istotną rolę w metabolizmie. Przykładem jest ich wpływ na układ inkretynowy poprzez wiązanie wtórnych kwasów żółciowych z receptorem jelitowym TRG5, prowadzące do pobudzenia wydzielania peptydu glukagonopodbnego 1 (GLP-1).
Celem pracy opublikowanej w jednym z ostatnich numerów Journal of Hepatology była ocena wpływu leczenia pacjentów z zespołem metabolicznym dwoma antybiotykami: amoksycyliną i wankomycyną. Antybiotyki te mają u myszy wpływ na skład mikroflory jelitowej oraz na metabolizm kwasów żółciowych i insulinowrażliwość.
Do badania zakwalifikowano 20 pacjentów z zespołem metabolicznym. Stosowanie antybiotyków lub probiotyków w ciągu ostatnich 3 miesięcy było kryterium wykluczającym. Nie kwalifikowano również chorych po przebytej cholecystektomii. Wszyscy pacjenci mieli stabilną masę ciała w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Chorych losowo przydzielano do grupy, w której stosowano amoksycylinę przez 7 dni w dawce 500 mg 3 x dziennie lub wankomycynę w dawce 500 mg 3 x dziennie. W momencie włączenia do badania i po tygodniu leczenia u chorych badano skład mikroflory jelitowej, stężenie kwasów żółciowych w kale i w surowicy oraz insulinowrażliwość. W badaniu wykazano, że stosowanie wankomycyny zmniejszało zróżnicowanie mikroflory jelitowej. Prowadziło również do zmniejszenia liczby bakterii Gram-dodatnich (Firmicutes) oraz do kompensacyjnego wzrostu liczby bakterii Gram-ujemnych (Proteobacteria). Wankomycyna zmniejszała stężenie wtórnych kwasów żółciowych w kale z jednoczesnym poposiłkowym wzrostem stężenia pierwotnych kwasów żółciowych w osoczu. Zmiany w stężeniu kwasów żółciowych w kale pozostawały w korelacji ze zmianą liczby bakterii Firmicutes. Stosowanie wankomycyny prowadziło również do zmniejszenia obwodowej wrażliwości na insulinę. Wykazano także, że stosowanie amoksycyliny nie zmieniało żadnego z wyżej wymienionych parametrów.
Podsumowując, autorzy stwierdzają, że doustne stosowanie wankomycyny ma istotny wpływ na pacjentów z zespołem metabolicznym, co przejawia się zmniejszeniem zróżnicowania mikroflory jelitowej, wpływem na dehydroksylację kwasów żółciowych i obwodową insulinowrażliwość. Wyniki badania potwierdzają również, że zmiany mikroflory jelitowej wpływają na metabolizm glukozy u ludzi.
Źródło: Vrieze A., Out C., Fuentes S., Jonker L., Reuling I. i wsp.: Impact of oral vancomycin on gut microbiota, bile acid metabolism, and insulin sensitivity. J Hepatol 2014 Apr; 60(4): 824-31.
Lek. Paweł Rogalski
