Zaleca się włączenie terapii NSBB w ramach prewencji pierwotnej krwawienia z żylaków przełyku i nawrotu krwawienia. NSBB są jednymi z najczęściej stosowanych leków u pacjentów z marskością. W literaturze ostatnich lat pojawiły się opinie, że nie wszyscy chorzy z marskością odnoszą korzyść z zastosowania NSBB. Leki te u pacjentów ze skompensowaną marskością wątroby zmniejszają ryzyko rozwoju wodobrzusza, wodobrzusza opornego na leczenie i zespołu wątrobowo-nerkowego (hepatorenale syndrome – HRS). Ponadto leczenie NSBB może zmniejszać przepuszczalność bariery jelitowej, a tym samym ryzyko samoistnego bakteryjnego zapalenia otrzewnej (spontaneous bacterial peritonitis – SBP).
Z kolei badanie Serste i wsp. wykazało, że leczenie NSBB nie jest korzystne u chorych z marskością wątroby i wodobrzuszem opornym na leczenie. Rozwój SBP pogarsza rokowanie u pacjentów z marskością wątroby, zwiększa ryzyko rozwoju HRS, co zmniejsza przeżycie chorych. Bakteriemia wpływa bowiem na zmniejszenie systemowego oporu naczyniowego i upośledzenie rzutu serca. Autorzy badania wysunęli hipotezę, że rozwój SBP zawęża grupę chorych ze wskazaniami do zastosowania NSBB. Utrzymanie rezerwy krążeniowej jest bowiem bardzo istotne u pacjentów z zaawansowaną marskością wątroby. Natomiast głównym mechanizmem adaptacyjnym na stres jest zwiększenie rzutu serca poprzez wpływ na receptory β1, m.in. których liczba jest zmniejszona u chorych z zaawansowaną marskością wątroby. Dodatkowa farmakologiczna blokada zmniejsza rzut serca i ciśnienie krwi oraz zwiększa ryzyko HRS. Zatem celem badania była ocena wpływu leczenia NSBB na występowanie SBP oraz ocena, jak rozwój SBP u chorych leczonych NSBB wpływa na hospitalizację i tzw. czas przeżycia wolny od przeszczepu. Dodatkowo oceniono częstość rozwoju HRS i ostrego uszkodzenia nerek po rozpoznaniu pierwszego epizodu SBP u chorych otrzymujących i nieotrzymujących NSBB.
W tym celu przeprowadzono retrospektywną analizę wyników leczenia 607 chorych z marskością wątroby i pierwszy raz wykonaną paracentezą. W badaniu wykazano, że NSBB poprawiały przeżycie wolne od przeszczepu u chorych bez SBP (hazard ratio = 0,75; 95% CI 0,581-0,968; p = 0,027) i skracały ogólny czas hospitalizacji (19,4 dni/rok u chorego otrzymującego NSBB vs. 23,9 dni/rok u pacjenta nieotrzymującego NSBB). Terapia NSBB miała jedynie umiarkowany wpływ na hemodynamikę krążenia u chorych, u których wykonano pierwszą paracentezę. Natomiast wśród pacjentów z pierwszorazowym rozpoznaniem SBP, liczba chorych ze skurczowym ciśnieniem tętniczym < 100 mmHg była wyższa wśród chorych przyjmujących NSBB niż nieotrzymujących NSBB (38% vs. 18%, p = 0,002). W grupie pacjentów z SBP stosowanie NSBB skracało również tzw. czas przeżycia wolny od przeszczepu (hazard ratio: 1,58; 95% CI 1,098-2,274; p = 0,014) i wydłużało czas hospitalizacji chorych. Ponadto znacznie większa liczba chorych otrzymujących NSBB miała zespół wątrobowo-nerkowy (24% vs. 11%; p = 0,027) oraz stopień C ostrego uszkodzenia nerek (20% vs. 8%; p = 0,021).
Na podstawie uzyskanych wyników autorzy wysunęli wniosek: u chorych z marskością wątroby i samoistnym bakteryjnym zapaleniem otrzewnej stosowanie NSBB zwiększa liczbę pacjentów z zaburzeniami hemodynamicznymi, czas hospitalizacji, ryzyko zespołu wątrobowo-nerkowego i ostrego uszkodzenia nerek oraz skraca czas przeżycia wolny od przeszczepu. Z tego względu pacjenci z marskością wątroby i samoistnym bakteryjnym zapaleniem otrzewnej nie powinni otrzymywać NSBB.
Opracowano na podstawie: Mandorfer M., Bota S., Schwabl P., Bucsics T., Pfisterer N., Kruzik M., Hagmann M., Blacky A., Ferlitsch A., Sieghart W., Trauner M., Peck-Radosavljevic M., Reiberger T.: Nonselective β blockers increase risk for hepatorenal syndrome and death in patients with cirrhosis and spontaneous bacterial peritonitis. Gastroenterology 2014 Jun; 146(7): 1680-90.e1.
Lek. Agnieszka Świdnicka-Siergiejko
