Najczęstsze choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego. Glista ludzka

Najczęstsze choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego. Glista ludzka

Choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego są jednym z częstszych problemów medycyny tropikalnej, spowodowanym niskim poziomem sanitarno-higienicznym egzotycznych rejonów świata, do których udają się turyści. Szczególnie narażone są osoby wybierające naturalne, miejscowe warunki mieszkaniowe, spożywające owoce i warzywa bez obróbki termicznej. Zły stan urządzeń kanalizacyjnych, stacji uzdatniania wody i oczyszczalni ścieków, jak również lekceważenie podstawowych zaleceń związanych z przestrzeganiem zasad higieny osobistej, żywności i żywienia zwielokrotniają ryzyko infestacji. Te ostatnie przyczyny dotyczą zwłaszcza dzieci, dla których mycie rąk przed posiłkami i każdorazowo po wyjściu z toalety nie jest jeszcze nawykiem, rutynowym postępowaniem.

Zdrugiej strony natura pasożytów, ich szybkość namnażania, liczba wydalanych jaj oraz łatwość przenoszenia się zwiększają ryzyko zarażenia. Jelitowe infestacje pasożytnicze są też wyzwaniem dla klinicystów. U ludzi większość z nich ma przebieg podostry, subkliniczny, czemu towarzyszą niespecyficzne objawy brzuszne i mało charakterystyczne objawy ogólne. Z tego względu wśród przyczyn często poszukuje się chorób organicznych, a dopiero w dalszej kolejności prowadzona jest diagnostyka parazytologiczna. Parazytologiczne badania kału przeprowadzone w Polsce potwierdziły obecność pasożytów jelitowych w 21,6% próbek, a wśród pacjentów, którzy zgłosili 6 różnych objawów klinicznych, odsetek próbek pasożyto-dodatnich osiągnął 80%.
Poniżej omówiono najczęstsze pasożytnicze infestacje jelitowe.

GLISTA LUDZKA

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides hominis) jest pasożytem wywołującym glistnicę. Według oficjalnych polskich danych, raportowanych przez PZH, w latach 2007-2008 liczba zachorowań rocznie wyniosła 4,9-5,8 tys., natomiast średnia liczba hospitalizacji – 21% przy współczynniku zapadalności 12,9-15,3/100 tys. mieszkańców. Glista ludzka jest dużym robakiem obłym bytującym w świetle jelita cienkiego. Samiec osiąga długość ok. 15-25 cm, samica ok. 40-42 cm. Jedynym żywicielem glisty ludzkiej jest człowiek. Dorosłe samice żyją w jelicie cienkim, żywiąc się strawionym i przygotowanym już do resorpcji pokarmem. Składają dziennie do 200 tys. jaj, które z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz. Po 6-tygodniowym rozwoju w wodzie lub wilgotnej glebie powstają z nich zakaźne larwy i w takiej postaci czekają na połknięcie przez żywiciela.

Drogi zarażania

Do zarażenia glistą ludzką dochodzi za pośrednictwem środowiska zewnętrznego. Jaja glist znajdujące się w glebie, wodzie, na świeżych warzywach i owocach zostają przeniesione do ust za pośrednictwem brudnych rąk. W jelicie człowieka z osłon jajowych wydostają się larwy, które przez ścianki jelita przedostają się do naczyń krwionośnych i rozpoczynają wędrówkę do płuc – do pęcherzyków płucnych. Po osiągnięciu 2 mm długości zaczynają wędrówkę w górę przez oskrzeliki, oskrzela, do tchawicy, a następnie do krtani, skąd odruchowo przełknięte dostają się do żołądka, a następnie do jelita, gdzie dorastają, by po ok. 2 miesiącach od zakażenia rozmnażać się płciowo w jelitach. Dojrzały robak żyje ok. 1-2 lat.

Objawy

Dorosłe osobniki występujące w niewielkiej liczbie zazwyczaj nie powodują poważniejszych zaburzeń. Duża ich liczba może być przyczyną ogólnego osłabienia, zawrotów głowy, obrzęków twarzy, nadmiernej pobudliwości, reakcji alergicznych i bólów brzucha. Migrujące dorosłe osobniki mogą wywołać niedrożność dróg żółciowych lub mogą być wydalone przez jamę ustną. W fazie migracji larw przez płuca może pojawić się kaszel, dyspnoe, krwioplucie, eozynofilowe zapalenie płuc – zespół Loefflera.

Rozpoznawanie

Rozpoznanie glistnicy często jest przypadkowe – poprzez zauważenie glisty w kale lub w zwymiotowanej treści pokarmowej. CDC (Centers for Disease Control and Prevention) zaleca jedynie badanie zagęszczonego stolca na obecność jaj pasożyta. Wykazanie obecności swoistych immunoglobulin skierowanych przeciwko Ascaris lumbricoides w surowicy krwi za pomocą odczynów serologicznych potwierdza obecność zarażenia. Infekcji może towarzyszyć eozynofilia.

Leczenie i profilaktyka

W celu eliminacji pasożytów stosuje się chemioterapeutyki: albendazol 400 mg doustnie jednorazowo (z jedzeniem), mebendazol 100mg 2 x na dobę przez 3 dni lub 500mg jednorazowo bądź i wermektynę: 150 -200 μg/kg m.c. doustnie 1 x (na pusty żołądek z wodą). Po 2 tygodniach należy sprawdzić skuteczność leczenia, badając kał, i w razie niepowodzenia powtórzyć kurację. Podczas leczenia i po nim należy rygorystycznie przestrzegać higieny osobistej i żywienia. W tym celu powinno się codziennie zmieniać bieliznę pościelową i osobistą, dezynfekować urządzenia sanitarne, pić przegotowaną wodę, starannie myć owoce i warzywa oraz zwracać uwagę dzieciom na konieczność regularnego mycia rąk przed posiłkami i po każdym skorzystaniu z toalety.

Źródło: Kotowska M., Albrecht P.: Najczęstsze choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego [w:] Albrecht P. (red.): Gastroenterologia dziecięca – poradnik lekarza praktyka. Wydawnictwo Czelej 2014, s. 112-113.