Naturalnym źródłem witaminy D jest synteza skórna pod wpływem promieni UVB, jednak jej efektywność zależy od stopnia ekspozycji na słońce. W naszym klimacie wystarczającą „dawkę” promieni UVB można uzyskać od kwietnia do września, w godzinach 10.00‑15.00, przy ekspozycji twarzy i ramion przez ok. 30 minut.

Syntezę witaminy D ogranicza stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, zapylenie powietrza, zachmurzenie, ubranie zakrywające większość ciała, przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach, ciemna karnacja skóry.

Zapotrzebowanie organizmu na witaminę D tylko częściowo może być pokryte z pożywienia. Główne źródła witaminy D to tłuste ryby (350‑550 IU/100 g), żółtko jaja (20‑54 IU/szt.), masło i pełnotłuste produkty mleczne, jednak uwzględniając tradycyjnie spożywane ich ilości, w praktyce niemożliwe jest codzienne pokrycie dobowego zapotrzebowania na witaminę D z diety. Na niedobory witaminy D narażone są wcześniaki, dzieci niepełnosprawne (ograniczona możliwość poruszania się i przebywania na słońcu), chorzy z zespołem złego wchłaniania, z przewlekłymi chorobami wątroby, padaczką (skutek leków przeciwpadaczkowych) i wegetarianie/weganie.

Badania epidemiologiczne wykazują, że niedobory witaminy D są powszechne w Polsce i w innych krajach europejskich.

Według ESPGHAN suplementacja witaminą D jest zalecana tylko w 1. r.ż. w dawce 400 IU/d i w grupach ryzyka > 1. r.ż. (np. otyłość, mózgowe porażenie dziecięce).

W Polsce w 2013 r. opublikowano „Wytyczne suplementacji witaminą D dla Europy Środkowej – rekomendowane dawki witaminy D dla populacji zdrowej oraz dla grup ryzyka deficytu witaminy D”, opracowane przez zespół ekspertów na podstawie systematycznego przeglądu piśmiennictwa. Zgodnie z tymi wytycznymi suplementację zaleca się we wszystkich grupach wiekowych: u niemowląt i osób > 65. r.ż. – przez cały rok, w populacji powyżej 1. r.ż. suplementacja jest zalecana od września do kwietnia. W grupach ryzyka (np. osoby z otyłością) zaleca się podwojenie dawki (w zależności od masy ciała).

Zalecenia dotyczące suplementacji witaminą D w populacji dzieci i młodzieży

Noworodki i niemowlęta – suplementację należy rozpocząć od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu żywienia. Witaminę D podaje się przez cały rok w dawce: 400 IU/d w pierwszym półroczu życia i 400‑600 IU/d w drugim półroczu, zależnie od spożycia witaminy D z mlekiem modyfikowanym. Niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym otrzymują witaminę D z mlekiem, które jest obligatoryjnie wzbogacane w witaminę D (40‑80 IU/100 ml), pod warunkiem spożywania odpowiednich jego ilości (> 700 ml). Jeśli spożycie mleka modyfikowanego jest małe lub niemowlę jest częściowo karmione piersią, powinno otrzymywać witaminę D w dawce uzupełniającej odpowiednio do zapotrzebowania.

Dzieci i młodzież (1‑18 lat) – zalecana jest podaż witaminy D w miesiącach wrzesień‑kwiecień w dawce 600‑1000 IU/d, a przy niedostatecznej ekspozycji na słońce w miesiącach letnich – suplementacja jest zalecana przez cały rok.

Kobiety ciężarne i karmiące piersią – przed planowaną ciążą suplementacja powinna być zgodna z zasadami dla dorosłych (800‑2000 IU/d w zależności od masy ciała, w miesiącach wrzesień‑kwiecień), w ciąży i w okresie laktacji – suplementacja w dawce 1500‑2000 IU/d, nie później niż od drugiego trymestru.

Zalecenia dotyczące suplementacji witaminą D w grupach ryzyka

Noworodki urodzone przedwcześnie – suplementację należy włączyć od pierwszych dni życia. Dawka 400‑800 IU/d powinna być zapewniona do uzyskania wieku korygowanego 40 tygodni, a następnie suplementacja jak u zdrowych niemowląt.

Dzieci i młodzież z otyłością – suplementacja w dawce 1200‑2000 IU/d, zależnie od stopnia otyłości, od września do kwietnia lub przez cały rok – jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich.

Przy stwierdzonym deficycie witaminy D [stężenie 25(OH)D w surowicy < 20 ng/ml] zalecane są następujące dawki lecznicze stosowane przez okres do 3 miesięcy: noworodki – 1000 IU/d, niemowlęta (1‑12 mies.) – 1000‑3000 IU/d, dzieci i młodzież do 18. r.ż. – 3000‑5000 IU/d. Po 3‑4 miesiącach terapii należy wykonać badanie kontrolne stężenia 25(OH)D w surowicy.

Warunkiem koniecznym do uzyskania korzystnych efektów klinicznych suplementacji witaminy D jest utrzymanie stężenia 25(OH)D w surowicy w granicach > 30‑50 ng/ml.

Piśmiennictwo

Stolarczyk A.: Gastroenterologia pediatryczna - pytania i odpowiedzi. Gastroenterologia Praktyczna 2014, 1 (22), 72-74.