Niedobory pokarmowe mogą upośledzać funkcję każdego narządu, jednak stosunkowo często jedną z pierwszych lokalizacji jest skóra. Skórne objawy niedożywienia najbardziej widoczne są w jadłowstręcie psychicznym (łac. anorexia nervosa). Częściowo wynikają one z niedożywienia białkowo-energetycznego, częściowo z niedoborów poszczególnych witamin czy mikro- i makroelementów. Do pierwszej grupy zaliczyć można nadmierną suchość skóry (xerosis) i jej świąd, pojawienie się na ciele owłosienia typu lanugo, wypadanie włosów, żółtaczkę karotenową, czyli pomarańczowe zabarwienie skóry związane z zaburzeniami metabolizmu karotenu, obrzęki czy akrocyjanozę. Ten ostatni objaw polega na zasinieniu i oziębieniu rąk i stóp. Jest to następstwo wtórnego do skurczu tętniczek rozszerzenia naczyń żylnych. Do drugiej wymienionej powyżej grupy należą dystrofia paznokci (niedobór witaminy B12, kwasu foliowego, Fe, Zn, Mg, Ca i P), zapalenie czerwieni wargowej i kącików ust (wit. B2, wit. C), acrodermatitis enteropathica (Zn), pelagra (niacyna) i szkorbut (wit. C). Za objaw patognomoniczny dla anoreksji, a także bulimii uważany jest objaw Russella. Polega on na pojawieniu się na grzbietowej powierzchni rąk modzeli. Ma to związek z częstym tarciem tych okolic skóry o górne siekacze w czasie prowokowania ręką wymiotów.
Istnieje również grupa chorób ogólnoustrojowych mogących dawać objawy ze strony różnych układów/narządów, w tym przewodu pokarmowego i skóry. Należy do niej stosunkowo częsta u dzieci choroba Schönleina-Henocha. Podstawowym jej objawem jest plamista wysypka krwotoczna przede wszystkim zlokalizowana na stopach i podudziach, a niekiedy pośladkach i kończynach górnych. U około 50% pacjentów zmianom skórnym towarzyszy ból brzucha czy krwawienie z przewodu pokarmowego.
Innym przykładem może być twardzina układowa, gdzie typowym stwardnieniom i zanikom skóry mogą towarzyszyć objawy zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego. Co istotne, objawy gastrologiczne mogą poprzedzać dermatologiczne nawet o lata.
Piśmiennictwo
1. Boh E.E., Al-smadi R.M.: Cutaneous manifestations of gastrointestinal diseases. Dermatol Clin 2002, 20, 3, 533-546.
2. Shah K.R., Boland C.R., Patel M. i wsp.: Cutaneous manifestations of gastrointestinal disease: part I. J Am Acad Dermatol 2013, 68, 2, 189.e1-21.
3. Thrash B., Patel M., Shah K.R. i wsp.: Cutaneous manifestations of gastrointestinal disease: part II. J Am Acad Dermatol 2013, 68, 2, 211.e1-33.
Źródło: Albrecht P., Kotowska M., Dziekiewicz M.: Od objawu do rozpoznania, czyli diagnostyczna droga na skróty [w:] Albrecht P. (red.): Gastroenterologia dziecięca – poradnik lekarza praktyka. Wydawnictwo Czelej 2014, s. 52-56.
