Prawo wspólnotowe dotyczące zranień ostrymi narzędziami stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych

Prawo wspólnotowe dotyczące zranień ostrymi narzędziami stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych
Opracowanie dotyczy ważnej kwestii w działalności medycznej, mianowicie sytuacji wypadków polegających na zranieniu ostrymi narzędziami podczas pracy personelu medycznego (lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni, pracownicy laboratoriów itd.).
Ostre narzędzia są definiowane jako przedmioty lub narzędzia konieczne do wykonywania określonych czynności w ramach opieki zdrowotnej, służące do cięcia i kłucia, mogące spowodować zranienie lub zakażenie [1]. W myśl Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 roku pracodawca nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy sporządza raport o bezpieczeństwie i higienie pracy w podmiocie leczniczym w zakresie zranień ostrymi narzędziami przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych [3].

Celem pierwszego aktu o zasięgu wspólnotowym – Dyrektywy Rady 2010/32/UE z 2010 r. – jest „zapewnienie możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy poprzez zapobieganie zranieniom pracowników wskutek stosowania wszelkich ostrych narzędzi medycznych (w tym zranieniom igłą) oraz poprzez ochronę pracowników sektora szpitali i opieki zdrowotnej” [2].

Celem nadrzędnym aktu jest realizacja jednego z celów polityki społecznej Unii, mianowicie poprawa warunków i bezpieczeństwa pracy poprzez utrzymanie i wprowadzanie przepisów korzystniejszych (z punktu widzenia bezpieczeństwa) dla ochrony pracowników medycznych przed zranieniami ostrymi narzędziami stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych. Dyrektywa wykonuje umowę dotyczącą zapobieganiu zranieniom ostrymi narzędziami w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej, podpisaną dnia 17 lipca 2009 r. przez europejskich partnerów społecznych – HOSPEEM i EPSU [2]. HOSPEEM (Europejskie Stowarzyszenie Pracodawców Szpitalnictwa i Opieki Zdrowotnej) i EPSU (Europejska Federacja Związków Zawodowych Służb Publicznych) są to europejscy partnerzy społeczni z sektora szpitali i opieki zdrowotnej. Niniejsza umowa dotyczy wszystkich pracowników sektora szpitali i opieki zdrowotnej oraz wszystkich osób pracujących pod kierownictwem lub nadzorem pracodawców.

Podstawowym zadaniem wprowadzenia dyrektywy jest zapobieganie wypadkom i zakażeniom wskutek nieumyślnych zdarzeń polegających na zakłuciu, zranieniu czy zadrapaniu ostrymi narzędziami (igły, skalpele itp.) stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych. Działania zapobiegawcze mają w swym założeniu uwzględniać:

  • stosowanie odpowiedniej i specyficznej technologii przy produkcji tzw. ostrych narzędzi, czyli stosowanie specjalnych nakładek, zabezpieczeń, ostrzeżeń, instrukcji;
  • należytą organizację i warunki pracy;
  • odpowiedni poziom wiedzy i kwalifikacji pracowników narażonych na zakłucie czy zranienie.

Docelowo ma to umożliwić określenie sposobów wyeliminowania narażenia na zranienia ostrymi narzędziami stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych.

Dalsze cele wprowadzenia dyrektywy:

  • zapewnienie bezpiecznego środowiska pracy;
  • zapobieganie zranieniom pracowników wskutek stosowania wszelkich ostrych narzędzi medycznych (w tym zranieniom igłą);
  • ochrona narażonych pracowników (z uwzględnieniem grupy ryzyka);
  • przyjęcie zintegrowanego podejścia formułującego politykę w odniesieniu do oceny ryzyka dotyczącego zranień;
  • przyjęcie zintegrowanego podejścia do szkoleń, informacji mających na celu zwiększanie świadomości dotyczących zranień oraz monitorowanie tych zranień;
  • wprowadzenie procedur w zakresie adekwatnego reagowania i działań następczych w przypadku zdarzenia [2].

Główna idea zasadności tej dyrektywy sprowadza się do twierdzenia, że dobrze wyszkolony, wyposażony w odpowiednie środki i zabezpieczony personel sektora usług opieki zdrowotnej ma zasadniczy wpływ na odpowiednie zapobieganie ryzyku zranienia i zakażenia wskutek stosowania ostrych narzędzi medycznych. Zapobieganie temu narażeniu to kluczowa strategia eliminowania i zmniejszania ryzyka zranień i zakażeń, która polega na zapewnieniu możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy poprzez ukierunkowanie środków na planowanie, informowanie, szkolenie, zapobieganie i monitorowanie wspomnianych zdarzeń. Dyrektywa, w określonej kolejności, ustala zakres wymaganych działań, koncentrując się na:

  • określeniu i wdrożeniu procedur informacyjno-szkoleniowych dotyczących bezpiecznego stosowania ostrych narzędzi; procedury te należy regularnie i okresowo poddawać ocenie;
  • wyeliminowaniu przypadków zbędnego stosowania ostrych narzędzi;
  • wprowadzeniu skutecznych procedur usuwania zużytego sprzętu i odpadów (niebezpiecznych z powodu możliwości zranienia);
  • wprowadzeniu wyraźnie oznakowanych i technicznie bezpiecznych pojemników na ostre narzędzia jednorazowego użytku i wyroby medyczne służące do wykonywania iniekcji;
  • wdrożeniu bezpiecznego systemu pracy poprzez odpowiednie szkolenia oraz stosowanie środków ochrony indywidualnej [2, 4].

W myśl przepisów pracodawca zobowiązany jest określić różne rodzaje ryzyka narażenia na zdarzenie, przekazać informacje dotyczące obowiązującego prawodawstwa, promować tzw. dobre praktyki w obszarze zapobiegania zdarzeniom, prowadzić rejestr zdarzeń i udzielać informacji o dostępnych programach wsparcia. Pracodawca ma obowiązek przeprowadzić odpowiednie szkolenia poświęcone procedurom związanym ze zranieniami ostrymi narzędziami obejmujące:

  • prawidłowe stosowanie wyrobów medycznych zawierających instrukcje chroniące przed zranieniem;
  • określenie stopnia ryzyka związanego z narażeniem na kontakt z krwią i płynami ustrojowymi;
  • wprowadzenie środków zapobiegawczych obejmujących: standardowe środki ostrożności, bezpieczne systemy pracy, prawidłowo stosowane procedury usuwania zużytych narzędzi i odpadów [2].

Kolejnym punktem niniejszej dyrektywy jest sprawozdawczość, która obejmuje weryfikację stosowanych na jej potrzeby procedur we współpracy z przedstawicielami odpowiedzialnymi za zdrowie i bezpieczeństwo lub właściwymi przedstawicielami pracodawców. Mechanizmy sprawozdawczości powinny obejmować systemy mające zastosowanie na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim. W myśl tej zasady pracownicy zobowiązani są niezwłocznie zgłaszać każdy wypadek lub zdarzenie związane ze zranieniem ostrymi narzędziami pracodawcom lub osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo w miejscu pracy. W miejscach, w których występują zranienia ostrymi narzędziami, pracodawca ma podjąć następujące działania:

  • zapewnić opiekę pracownikowi, który uległ zranieniu, włącznie z działaniami profilaktycznymi oraz koniecznymi badaniami, jeżeli są one wskazane z przyczyn medycznych;
  • zbadać przyczyny i okoliczności zdarzenia oraz odnotować wypadek/zdarzenie w rejestrze, podejmując konieczne działania, zależnie od potrzeb;
  • zobowiązać pracownika do przedstawienia we właściwym czasie odpowiedniej informacji dotyczącej szczegółów danego wypadku lub zdarzenia (protokół);
  • w przypadku zranienia pracodawca zobowiązany jest rozważyć takie działania, jak poradnictwo dla pracowników oraz gwarantowana opieka medyczna [2].

Ostatnią ważną kwestią ujętą w dyrektywie jest zasada sankcji (i powinność jej wprowadzenia) w przypadku wspomnianych zdarzeń. Odpowiednie sankcje, które mają uchwalić państwa członkowskie ustanowiono na wypadek naruszenia zobowiązań, czyli krajowych przepisów prawnych przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy [2].

Piśmiennictwo

1. Dyrektywa Rady 89/655/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy. http://www.cepolska.pl/dyrektywa-narzedziowa-minimalne-wymagania-bhp.html?gclid=CMPEmPWXpL8CFVMRtAod‑M1EA4w.
2. Dyrektywa Rady 2010/32/UE z 2010 r. z dnia 10 maja 2010 r. w sprawie wykonania umowy ramowej dotyczącej zapobiegania zranieniom ostrymi narzędziami w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej zawartej między HOSPEEM a EPSU. http://eur-lex.europa.eu/LexUri‑Serv/LexUriServ.do?uri=OJ: L:2010:134:0066:0072:PL:PDF.
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 696).
4. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz. 141).

Źródło: Fragment artykułu: Patryn R.: Omówienie prawa wspólnotowego i krajowego dotyczącego zranień ostrymi narzędziami stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych. Gastroenterologia Praktyczna 2015, 2 (27), 90-95.