Celem pierwszego aktu o zasięgu wspólnotowym – Dyrektywy Rady 2010/32/UE z 2010 r. – jest „zapewnienie możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy poprzez zapobieganie zranieniom pracowników wskutek stosowania wszelkich ostrych narzędzi medycznych (w tym zranieniom igłą) oraz poprzez ochronę pracowników sektora szpitali i opieki zdrowotnej” [2].

Celem nadrzędnym aktu jest realizacja jednego z celów polityki społecznej Unii, mianowicie poprawa warunków i bezpieczeństwa pracy poprzez utrzymanie i wprowadzanie przepisów korzystniejszych (z punktu widzenia bezpieczeństwa) dla ochrony pracowników medycznych przed zranieniami ostrymi narzędziami stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych. Dyrektywa wykonuje umowę dotyczącą zapobieganiu zranieniom ostrymi narzędziami w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej, podpisaną dnia 17 lipca 2009 r. przez europejskich partnerów społecznych – HOSPEEM i EPSU [2]. HOSPEEM (Europejskie Stowarzyszenie Pracodawców Szpitalnictwa i Opieki Zdrowotnej) i EPSU (Europejska Federacja Związków Zawodowych Służb Publicznych) są to europejscy partnerzy społeczni z sektora szpitali i opieki zdrowotnej. Niniejsza umowa dotyczy wszystkich pracowników sektora szpitali i opieki zdrowotnej oraz wszystkich osób pracujących pod kierownictwem lub nadzorem pracodawców.

Podstawowym zadaniem wprowadzenia dyrektywy jest zapobieganie wypadkom i zakażeniom wskutek nieumyślnych zdarzeń polegających na zakłuciu, zranieniu czy zadrapaniu ostrymi narzędziami (igły, skalpele itp.) stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych. Działania zapobiegawcze mają w swym założeniu uwzględniać:

• stosowanie odpowiedniej i specyficznej technologii przy produkcji tzw. ostrych narzędzi, czyli stosowanie specjalnych nakładek, zabezpieczeń, ostrzeżeń, instrukcji;
• należytą organizację i warunki pracy;
• odpowiedni poziom wiedzy i kwalifikacji pracowników narażonych na zakłucie czy zranienie.

Docelowo ma to umożliwić określenie sposobów wyeliminowania narażenia na zranienia ostrymi narzędziami stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych.

Dalsze cele wprowadzenia dyrektywy:

• zapewnienie bezpiecznego środowiska pracy;
• zapobieganie zranieniom pracowników wskutek stosowania wszelkich ostrych narzędzi medycznych (w tym zranieniom igłą);
• ochrona narażonych pracowników (z uwzględnieniem grupy ryzyka);
• przyjęcie zintegrowanego podejścia formułującego politykę w odniesieniu do oceny ryzyka dotyczącego zranień;
• przyjęcie zintegrowanego podejścia do szkoleń, informacji mających na celu zwiększanie świadomości dotyczących zranień oraz monitorowanie tych zranień;
• wprowadzenie procedur w zakresie adekwatnego reagowania i działań następczych w przypadku zdarzenia [2].

Główna idea zasadności tej dyrektywy sprowadza się do twierdzenia, że dobrze wyszkolony, wyposażony w odpowiednie środki i zabezpieczony personel sektora usług opieki zdrowotnej ma zasadniczy wpływ na odpowiednie zapobieganie ryzyku zranienia i zakażenia wskutek stosowania ostrych narzędzi medycznych. Zapobieganie temu narażeniu to kluczowa strategia eliminowania i zmniejszania ryzyka zranień i zakażeń, która polega na zapewnieniu możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy poprzez ukierunkowanie środków na planowanie, informowanie, szkolenie, zapobieganie i monitorowanie wspomnianych zdarzeń. Dyrektywa, w określonej kolejności, ustala zakres wymaganych działań, koncentrując się na:

• określeniu i wdrożeniu procedur informacyjno-szkoleniowych dotyczących bezpiecznego stosowania ostrych narzędzi; procedury te należy regularnie i okresowo poddawać ocenie;
• wyeliminowaniu przypadków zbędnego stosowania ostrych narzędzi;
• wprowadzeniu skutecznych procedur usuwania zużytego sprzętu i odpadów (niebezpiecznych z powodu możliwości zranienia);
• wprowadzeniu wyraźnie oznakowanych i technicznie bezpiecznych pojemników na ostre narzędzia jednorazowego użytku i wyroby medyczne służące do wykonywania iniekcji;
• wdrożeniu bezpiecznego systemu pracy poprzez odpowiednie szkolenia oraz stosowanie środków ochrony indywidualnej [2, 4].

W myśl przepisów pracodawca zobowiązany jest określić różne rodzaje ryzyka narażenia na zdarzenie, przekazać informacje dotyczące obowiązującego prawodawstwa, promować tzw. dobre praktyki w obszarze zapobiegania zdarzeniom, prowadzić rejestr zdarzeń i udzielać informacji o dostępnych programach wsparcia. Pracodawca ma obowiązek przeprowadzić odpowiednie szkolenia poświęcone procedurom związanym ze zranieniami ostrymi narzędziami obejmujące:

• prawidłowe stosowanie wyrobów medycznych zawierających instrukcje chroniące przed zranieniem;
• określenie stopnia ryzyka związanego z narażeniem na kontakt z krwią i płynami ustrojowymi;
• wprowadzenie środków zapobiegawczych obejmujących: standardowe środki ostrożności, bezpieczne systemy pracy, prawidłowo stosowane procedury usuwania zużytych narzędzi i odpadów [2].

Kolejnym punktem niniejszej dyrektywy jest sprawozdawczość, która obejmuje weryfikację stosowanych na jej potrzeby procedur we współpracy z przedstawicielami odpowiedzialnymi za zdrowie i bezpieczeństwo lub właściwymi przedstawicielami pracodawców. Mechanizmy sprawozdawczości powinny obejmować systemy mające zastosowanie na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim. W myśl tej zasady pracownicy zobowiązani są niezwłocznie zgłaszać każdy wypadek lub zdarzenie związane ze zranieniem ostrymi narzędziami pracodawcom lub osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo w miejscu pracy. W miejscach, w których występują zranienia ostrymi narzędziami, pracodawca ma podjąć następujące działania:

• zapewnić opiekę pracownikowi, który uległ zranieniu, włącznie z działaniami profilaktycznymi oraz koniecznymi badaniami, jeżeli są one wskazane z przyczyn medycznych;
• zbadać przyczyny i okoliczności zdarzenia oraz odnotować wypadek/zdarzenie w rejestrze, podejmując konieczne działania, zależnie od potrzeb;
• zobowiązać pracownika do przedstawienia we właściwym czasie odpowiedniej informacji dotyczącej szczegółów danego wypadku lub zdarzenia (protokół);
• w przypadku zranienia pracodawca zobowiązany jest rozważyć takie działania, jak poradnictwo dla pracowników oraz gwarantowana opieka medyczna [2].

Ostatnią ważną kwestią ujętą w dyrektywie jest zasada sankcji (i powinność jej wprowadzenia) w przypadku wspomnianych zdarzeń. Odpowiednie sankcje, które mają uchwalić państwa członkowskie ustanowiono na wypadek naruszenia zobowiązań, czyli krajowych przepisów prawnych przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy [2].

Piśmiennictwo