Słowa kluczowe: mikrobiota jelitowa, dysbioza, probiotyki, przewlekłe choroby wątroby, encefalopatia wątrobowa
Key words: gut microbiota, dysbiosis, probiotics, chronic liver diseases, hepatic encephalopathy
Fizjologiczna mikrobiota jelitowa w organizmie człowieka składa się z ok. 1014 komórek różnych drobnoustrojów: bakterii, wirusów, grzybów i archeonów. Obejmuje ona ponad 104 gatunków bakterii, głównie Gram-ujemnych i beztlenowych, wśród których przeważają dwa typy: Bacteroidetes i Firmicutes, stanowiące ok. 60-90% składu całej mikrobioty [1]. W warunkach fizjologicznych tylko nieznaczna ilość bakterii Gram-dodatnich i bakterii tlenowych kolonizuje jelito cienkie. Taki stan utrzymuje się dzięki kwaśnemu pH soku żołądkowego, perystaltyce jelit, przeciwbakteryjnemu działaniu soku trzustkowego zawierającego enzymy proteolityczne i lipolityczne, warstwie śluzu jelitowego z zawartością wydzielniczych immunoglobulin IgA i prawidłowej czynności zastawki krętniczo-kątniczej.
Zaburzenie któregokolwiek mechanizmu kształtującego prawidłową florę jelita cienkiego upośledza jej skład i sprzyja rozwojowi bakterii zwykle kolonizujących jelito grube. Inne elementy wpływające na mikrobiotę jelitową to: sposób odżywiania, infekcje przewodu pokarmowego, stosowane leki (antybiotyki, inhibitory pompy protonowej, niesteroidowe leki przeciwzapalne), wiek pacjenta, wskaźnik masy ciała, przebyte zabiegi operacyjne i choroby towarzyszące [2-4]. Mikrobiota jelitowa odgrywa kluczową rolę w czynności jelitowego układu odpornościowego, wpływa na cały system immunologiczny w ustroju człowieka i jest istotnym czynnikiem utrzymującym hemostazę i dobrostan ludzkiego organizmu. Zaburzenia mikrobioty (dysbioza), przez zmiany składu flory bakteryjnej, powodują zmniejszenie jej różnorodności genetycznej (low gene account – LGC). Konsekwencją tego stanu jest większa zawartość bakterii działających prozapalnie, zmniejszenie ilości bakterii syntetyzujących maślan (główne źródło energii dla kolonocytów, poprawia szczelność nabłonka jelitowego, sprzyja jego regeneracji, zmniejsza przepuszczalność bariery jelitowej) i rozwój bakterii odpowiedzialnych za degradację śluzu, co upośledza funkcję bariery jelitowej, sprzyja translokacji bakteryjnej i promuje rozwój stresu oksydacyjnego ze wszystkimi jego konsekwencjami [5-9].
Dane z piśmiennictwa pokazują, że zaburzenie składu mikrobioty jelitowej leży u podstaw patogenetycznych wielu chorób [10]. Szacuje się, że dysbioza towarzyszy ponad 50% chorych z zespołem jelita drażliwego, 30-40% pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna, 30-40% przypadków przewlekłego zapalenia trzustki. Jest obecna u pacjentów z kamicą pęcherzyka żółciowego, z celiakią, u chorych z cukrzycą typu 2, otyłością i miażdżycą, u pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby. Zaburzenia mikrobioty jelitowej występują również w chorobach alergicznych, neurodegeneracyjnych, autoimmunologicznych (twardzina uogólniona), w depresji, autyzmie i schizofrenii [11-15].
