Zespół Aagenaesa jako rzadka przyczyna cholestazy wewnątrzwątrobowej u dzieci

Zespół Aagenaesa jako rzadka przyczyna cholestazy wewnątrzwątrobowej u dzieci

Zespół Aagenaesa (cholestasis‑lymphoedema syndrome – CLS, LCS1) to rzadki zespół genetyczny charakteryzujący się cholestazą wewnątrzwątrobową okresu niemowlęcego, często nawracającą, samoograniczającą się z wiekiem oraz ciężkim, przewlekłym obrzękiem limfatycznym, głównie kończyn dolnych, pojawiającym się około 10. r.ż. [1].

Obraz kliniczny

Do objawów zespołu Aagenaesa należą wewnątrzwątrobowa cholestaza występująca od okresu wczesnoniemowlęcego, w przebiegu niekiedy przypominająca atrezję dróg żółciowych, oraz obrzęki obwodowe pojawiające się około 10. r.ż. [1]. Obrzęki limfatyczne dotyczą głównie kończyn dolnych, ale także dłoni, okołooczodołowych tkanek miękkich i moszny. Ich przyczyną jest hipoplazja naczyń włosowatych, wynikająca z defektu limfangiogenezy [2, 3]. Przypominają one obrazem inne dziedziczne obrzęki limfatyczne, z retencją płynów głównie na kończynach dolnych, jednak u części pacjentów występują obrzęki innych części ciała. U 1/3 chorych stwierdza się obrzęki o dużym nasileniu [5]. Cholestaza najczęściej ustępuje do 2.‑3. r.ż., lecz u niektórych dzieci utrzymuje się nawet do 6.‑7. r.ż. [6]. W późniejszych latach życia epizody cholestazy mogą nawracać. Dodatkowo mogą występować jej typowe powikłania, jak świąd skóry, opóźnienie rozwoju fizycznego, zaburzenia wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach pod postacią zaburzeń krzepnięcia, krzywicy, neuropatii i anemii [3]. Z wiekiem, w miarę ustępowania cholestazy, ustępują też niedobory witaminowe, pacjenci zaś osiągają prawidłowy wzrost. Utrzymywanie się cholestazy powyżej 2. r.ż., bez wyraźnej tendencji do remisji, jest niekorzystnym czynnikiem rokowniczym. U nielicznych chorych choroba może prowadzić do niewydolności wątroby. Niektórzy pacjenci rozwijają ostrą niewydolność tego narządu w pierwszych 6 m.ż. lub marskość wątroby przed 10. r.ż., u nielicznych zaś pojawia się w wieku dorosłym [4, 5]. U większości pacjentów funkcja wątroby nie odbiega od normy, jednak jakość życia osób chorujących na zespół Aagenaesa jest niższa niż zdrowych, a jej obniżenie jest skorelowane z nasileniem obrzęków limfatycznych [7]. Dodatkowo u chorych często występują zapalenia dziąseł oraz odbarwienia szkliwa zębów [8].

Diagnostyka

W badaniach laboratoryjnych stwierdza się podwyższone stężenie bilirubiny z przewagą bilirubiny bezpośredniej i kwasów żółciowych w surowicy oraz podwyższoną aktywność aminotransferaz, fosfatazy zasadowej i gamma‑glutamylotranspeptydazy (GGTP) [3, 5, 7]. U pacjentów, u których były wskazania do wykonania biopsji wątroby, stwierdzano cechy cholestazy z transformacją olbrzymiokomórkową hepatocytów, niewielką martwicę hepatocytów i włóknienie okołowrotne [1, 9]. Ponieważ przebieg cholestazy może imitować atrezję dróg żółciowych, u części chorych wykonywano laparotomię i cholangiografię śródoperacyjną, w których stwierdzano prawidłowy obraz dróg żółciowych [9]. Badania limfograficzne obrazują wąskie i kręte powierzchowne naczynia limfatyczne oraz brak uwidocznienia naczyń głębokich [1]. Potwierdzeniem rozpoznania jest badanie genetyczne.

Piśmiennictwo

1. Pawłowska J.: Zespół Aagenaesa. [W:] Gastroenterologia dziecięca. Podręcznik do specjalizacji. P. Socha, D. Lebensztejn, D. Kamińska (red.), Wydawnictwo Media‑Press, Warszawa 2016, 334‑335.
2. Bull L.N., Roche E., Song E.J. i wsp.: Mapping of the locus for cholestasis‑lymphedema syndrome (Aagenaes syndrome) to a 6.6‑cM interval on chromosome 15q. Am J Hum Genet 2000, 67, 994‑999.
3. Drivdal M., Loken M.B., Hagve T.A. i wsp.: Do patients with lymphoedema cholestasis syndrome 1/Aagenaes syndrome need dietary counselling outside cholestatic episodes? Clin Nutr 2010, 29, 525‑530.
4. Iversen K., Drivdal M., Feragen K. i wsp.: Quality of life in adults with lymphedema cholestasis syndrome 1. Health Qual Life Outcomes 2018, 16, 146.
5. Drivdal M., Slagsvold C.E., Aagenaes O. i wsp.: Hereditary lymphedema, characteristics, and variations in 17 adult patients with lymphedema cholestasis syndrome 1/Aagenaes syndrome. Lymphat Res Biol 2014, 12, 251‑257.
6. Drivdal M., Trydal T., Hagve T.A. i wsp.: Prognosis, with evaluation of general biochemitry, of liver disease in lymphoedema cholestasis syndrome 1 (LCS1/Aagenaes syndrome). Scand J Gastroenterol 2006, 41, 469‑475.
7. Drivdal M., Holven K.B., Retterstol K. i wsp.: A nine year follow‑up study of patients with lymphoedema cholestasis syndrome 1 (LCS1/Aagenaes syndrome). Scand J Clin Lab Invest 2018, 78, 566‑574.
8. Bågesund M., Shafiee Z., Drivdal M. i wsp.: Dental care and oral health in Aagenaes syndrome/lymphedema cholestasis syndrome 1. Spec Care Dentist 2015, 35, 83‑89.
9. Pawłowska J., Rujner J., Socha J. i wsp.: Dwa przypadki zespołu Aagenaesa o odmiennym przebiegu klinicznym. Hepatol Pol 1994, 1, 43‑52.

Źródło: Fragment artykułu: Kania T., Lebensztejn D.M.: Zespół Aagenaesa jako rzadka przyczyna cholestazy wewnątrzwątrobowej u dzieci. Gastroenterologia Praktyczna 2019, 2 (43), 45-46.