Stanowisko ekspertów w sprawie leczenia zaburzeń mikrobioty ze szczególnym uwzględnieniem chorób jelit oraz encefalopatii wątrobowej

Experts' opinion on the treatment of microbiota disorders with particular emphasis on intestinal diseases and hepatic encephalopathy

Krzysztof Tomasiewicz, Grażyna Rydzewska, Anatol Panasiuk, Jarosław Woroń, Adam Kobayashi, Filip M. Szymański

Streszczenie

Zaburzenia równowagi ilościowo-jakościowej składu mikrobioty leżą u podłoża patofizjologicznego oraz są bezpośrednią przyczyną objawów chorób jelit. Zmiany jakościowe i ilościowe mogą prowadzić także do zaburzeń osi jelito-mózg, jelito-skóra, jelito-płuca czy jelito-wątroba.

Celem pracy jest przybliżenie różnych sposobów leczenia z uwzględnieniem powszechnie stosowanego w ciągu ostatnich lat ,,eubiotyku” – ryfaksyminy.

Ryfaksymina jest trudno wchłanialnym, doustnym antybiotykiem, który wykazuje całe spektrum działania przeciwko bakteriom beztlenowym i tlenowym, Gram-ujemnym i Gram-dodatnim, a także niektórym pierwotniakom jelitowym. Ryfaksymina charakteryzuje się optymalnym profilem bezpieczeństwa ze względu na minimalne wchłanianie. Znalazła zastosowanie w leczeniu zespołu jelita drażliwego, SIBO, chorobie uchyłkowej oraz nieswoistych zapalnych chorobach jelit. Stanowi także terapię uzupełniającą w zapaleniu trzustki oraz infekcji Clostridioides difficile. Jest lekiem z wyboru w biegunce podróżnych.

Oddzielny rozdział stanowi zagadnienie roli mikrobioty w encefalopatii wątrobowej, która jest poważnym powikłaniem zarówno ostrych, jak i przewlekłych chorób wątroby. Charakteryzuje się spektrum objawów neurologicznych i psychiatrycznych, wynikających z zaburzonego metabolizmu neurotoksycznych substancji, głównie amoniaku, w następstwie niewydolności wątroby. Występuje u pacjentów z marskością wątroby, w przebiegu ostrej niewydolności wątroby lub w wyniku przetok wrotno-systemowych. Od wielu lat ryfaksymina jest rekomendowana do leczenia i zapobiegania encefalopatii wątrobowej, w tym także minimalnej lub utajonej encefalopatii wątrobowej, której częstość występowania jest zdecydowanie niedoszacowana. Skuteczność i bezpieczeństwo leczenia i profilaktyki encefalopatii wątrobowej za pomocą ryfaksyminy została poparta wynikami randomizowanych badań klinicznych.

Pojawiają się sugestie wykorzystania ryfaksyminy w innych obszarach terapeutycznych i profilaktycznych, w których wpływ przeciwbakteryjny na mikrobiotę przewodu pokarmowego może mieć korzystny efekt.

Abstract

Disturbances in the quantitative and qualitative composition of the microbiota form pathophysiological basis and are a direct cause of the symptoms of intestinal diseases. Qualitative and quantitative changes can also lead to disturbances in the gut-brain, gut-skin, gut-lung, and gut-liver axes.

This paper aims to explore the use of various treatment methods, including the „eubiotic” rifaximin, which has been widely used in recent years.

Rifaximin is a poorly absorbed, oral antibiotic that exhibits a full spectrum of activity against anaerobic and aerobic bacteria, Gram-negative and Gram-positive bacteria, as well as some intestinal protozoa. Rifaximin has an optimal safety profile due to minimal absorption. It has been used in the treatment of irritable bowel syndrome, SIBO, diverticular disease, and inflammatory bowel disease. It also serves as an adjunct therapy for pancreatitis and Clostridioides difficile infection. It is the drug of choice for traveler’s diarrhea.

A separate chapter addresses the role of microbiota in hepatic encephalopathy, a serious complication of both acute and chronic liver diseases. It is characterized by a spectrum of neurological and psychiatric symptoms resulting from impaired metabolism of neurotoxic substances, primarily ammonia, secondary to liver failure. It may occur in patients with liver cirrhosis, acute liver failure, or portosystemic shunts. For many years, rifaximin has been recommended for the treatment and prevention of hepatic encephalopathy, including minimal or latent hepatic encephalopathy, the incidence of which is significantly underestimated. The efficacy and safety of rifaximin in the treatment and prevention of hepatic encephalopathy have been supported by the results of randomized clinical trials. There are suggestions for the use of rifaximin in other therapeutic and prophylactic areas where its antibacterial effect on the gastrointestinal microbiota may have a beneficial effect.

W cieniu bakterii: rola mykobiomu jelitowego w patogenezie nieswoistych chorób zapalnych jelit.

In the shadow of bacteria: the role of the gut mycobiome in the pathogenesis of inflammatory bowel diseases

Aleksandra Kaczka, Anita Gąsiorowska

Streszczenie

Współczesne badania nad mikrobiotą jelitową koncentrują się coraz częściej na składnikach innych niż bakterie, w tym na grzybach. Mykobiom jelitowy, choć stanowi niewielką część mikrobiomu, pełni istotną rolę w regulacji odporności i utrzymaniu homeostazy jelitowej. Zaburzenia jego składu (dysbioza grzybicza) są obserwowane w nieswoistych chorobach zapalnych jelit (NChZJ), np. w chorobie Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. W artykule omówiono aktualny stan wiedzy o roli grzybów jelitowych w patogenezie NChZJ oraz możliwości terapeutyczne.

Abstract

Contemporary research on the gut microbiota is increasingly focusing on components other than bacteria, including fungi. The gut mycobiome, although it constitutes a small part of the microbiome, plays a significant role in immune regulation and maintaining intestinal homeostasis. Disruptions in its composition (fungal dysbiosis) have been observed in inflammatory bowel diseases (IBD), such as Crohn’s disease and ulcerative colitis. This article discusses the current state of knowledge regarding the role of gut fungi in the pathogenesis of IBD and potential therapeutic opportunities.

Ektopowa brodawka Vatera: przegląd piśmiennictwa

Ectopic papilla of Vater: a review of the literature

Ryszard Antkowiak

Streszczenie

Ektopowa lokalizacja ujścia dróg żółciowych występuje w trzeciej i czwartej części dwunastnicy (częstość od 5,6% do 23%) oraz w żołądku, odźwierniku i opuszce dwunastnicy (częstość występowania od 0,1% do 2,5%). Najczęstszym objawem, podobnie jak w przypadkach typowego ujścia, jest kolka żółciowa z towarzyszącym zapaleniem dróg żółciowych, żółtaczka lub krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Ultrasonografia (USG) i tomografia komputerowa (TK) nie są dokładnymi metodami diagnostycznymi pozwalającymi na rozpoznanie ektopowego położenia ujścia dróg zółciowych.

Do diagnostyki ektopowej brodawki Vatera można zastosować przezskórna cholangiografię przez wątrobową, ezofagogastroduodenoskopię, endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną (ECPW), cholangiopankreatografię rezonansu magnetycznego (magnetic resonance cholangiopancreatography – MRCP) i podać błękit metylenowy śródoperacyjnie przez dren Kehra.

Leczenie objawowej kamicy przewodowej metoda endoskopowa w tej anomalii może być technicznie trudne i obarczone ryzykiem powikłań pod postacią perforacji lub krwawienia, dlatego pacjenci z objawami towarzyszącymi kamicy przewodowej często są leczeni chirurgicznie. Zabieg chirurgiczny należy rozważyć w razie braku skuteczności leczenia endoskopowego lub obecności dużych złogów w drogach zółciowych.

Ektopowe położenie brodawki Vatera stanowi problem diagnostyczny i leczniczy. Skuteczną metodą diagnostyki jest ECPW, natomiast bezpieczną metodą leczenia endoskopowego jest rozszerzanie ujścia balonem.

Abstract

Ectopic localization of the bile duct opening occurs in the third and fourth parts of the duodenum (with a frequency ranging from 5.6% to 23%), as well as in the stomach, pylorus, and duodenal bulb, with a prevalence of 0.1% to 2.5%.

The most common symptoms, similar to those observed with a typical openings, include biliary colic, accompanied by cholangitis, jaundice, or upper gastrointestinal bleeding. Ultrasound and computed tomography are not accurate diagnostic techniques for diagnosing ectopic bile duct openings.

To diagnose ectopic location of the Vater papilla, several methods may be used, including percutaneous transhepatic cholangiography, esophagogastroduodenoscopy, endoscopic retrograde cholangiopancreatography (ERCP), magnetic resonance cholangiopancreatography (MRCP), and the intraoperative administration of methylene blue through a Kehr drain.

Endoscopic treatment of symptomatic choledocholithiasis in the case of this anomaly may be technically dificult and burdened with the risk of complications in the form of perforation or bleeding, therefore patients with symptoms accompanying choledocholithiasis are often treated surgically. Surgery should be considered when endoscopic treatment is unsuccessful or when large stones are present in the bile ducts.

Ectopic location of the papillae of Vater is a diagnostic and therapeutic problem. ERCP is an effective diagnostic method, while balloon dilation of the opening is considered a‑safe endoscopic treatment option

Zespół Ogilviego (ostra pseudoniedrożność okrężnicy)

Ogilvie syndrome

Maria Wiśniewska-Jarosińska

Fragmenty książki Zespoły chorobowe w gastroenterologii związane z eponimami pod redakcją Anity Gąsiorowskiej.

Choroby trzustki u ciężarnych

Pancreatic diseases in pregnant women

Agnieszka Mądro

Fragmenty książki Choroby trzustki w praktyce klinicznej pod redakcją Agnieszki Mądro i Renaty Talar-Wojnarowskiej.

Choroby wątroby pochodzenia naczyniowego

Vascular diseases of the liver

Marek Hartleb

Fragmenty książki Tajemnice hepatologii autorstwa Marka Hartleba.

Ustawa o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych

Sylwia Kiełbasa